پشتیبانی و مشاوره: 
فرهنگ ایرانی از قدیمی ترین و غنی ترین فرهنگ های جهان است. ادبیات ایران نیز پیشینه ای طولانی دارد که به هزاران سال قبل بر می گردد. به طور کلی، ادبیات فارسی از دو ژانر اساسی شعر و نثر تشکیل شده است. موضوعات مختلفی اعم از حماسه، آداب و رسوم، اساطیر، دین، عرفان، داستان های عاشقانه، فلسفه و … را می توان در نثرها و اشعار فارسی مشاهده کرد. با توجه به تفاوت در کاربرد واژه ها، ساختارها و ابزارهای ادبیاتی می توانیم نثر فارسی را به انواع مختلفی تقسیم کنیم. اکنون بیایید با انواع سبک های نثر فارسی بهتر آشنا شویم و در ادامه برای خرید کتاب راهنمایی های لازم را انجام دهیم.
تعریف و معرفی سبک نثر فارسی
شاهنامه ابومنصوری یا شاهنامه منثور به عنوان اولین نثر فارسی در ادبیات ایران شناخته می شود. واژه نثر به تنهایی، معانی نظیر افشاندن، پراکندن و سخن پاشیدن دارد، اما زمانی که از نثر در ادبیات سخن می گوییم، منظورمان نوشته ای مستقیم، بلیغ و فصیح است. نثر، تنها بر قواعد زبانی متکی بوده و با شعر کاملا تفاوت دارد. بر خلاف شعر، در نثر الزامی به رعایت اصول بیانی و قواعد بدیعی از جمله وزن و قافیه نیست. بلکه تنها باید گفتاری مشابه سخنان روزمره، اما به شیوه ای زیبا تر و پرمعنا تر ایجاد کرد.
بنابراین، تعریف کلی نثر و انواع سبک های نثر فارسی به شرح مقابل است: سبکی از نوشتار که ساختارهای شعری مانند: وزن و قافیه در آن اعمال نمی شود و از ساختارهای معمولی جهت توصیف وقایع و افکار استفاده می کند. در نثر، نویسنده با مخاطب ارتباط برقرار کرده و پیام خود را به طور مستقیم به وی منتقل می کند؛ در نتیجه، جهت نگارش متن های اجتماعی، ادبی، سیاسی و … به کار می رود. با توجه به این تعاریف و توضیحات، ویژگی های اساسی نثر فارسی عبارتند از:
- گفتاری ساده و مکتوب
- جمله بندی واضح
- رعایت قواعد و ساختار زبان فارسی
- عدم استفاده از وزن و قافیه
- عاری از احساسات، هیجانات درونی و عواطف
- انتقال پیام ساده به مخاطب
- دارای کاربرد عمومی و قابل استفاده برای همه
شما می توانید مقاله معرفی انواع سبک های کتب شعر فارسی را مطالعه کنید!
بررسی آن که انواع سبک های نثر فارسی چیست؟
نثر فارسی را با توجه به دیدگاه های متفاوتی می توانیم تقسیم بندی کنیم. به عنوان مثال: از نظر معنا و مفهوم، نثرهای تاریخی، مذهبی و … مطرح می گردند. اما طی یک دسته بندی کلی و بر اساس معیارها و مشخصات بیرونی نوشته یا از لحاظ سبک شناسی، این نوشتار شامل سه سبک است:
-
انواع سبک های نثر فارسی | نثر مرسل
یکی از انواع سبک های نثر فارسی نوع مرسل است. مرسل از نظر لغوی به معنی رها شده می باشد. این سبک به شکل مستقیم و سرراست نوشته شده و بی تکلف و روان می باشد. در نثر مرسل، هیچ پیچیدگی، تکلف، الفاظ معنوی و فنون تزئینی کلام استفاده نمی شود، اما در عین حال پیام و مفهوم خود را به گونه ای رسا و کامل به مخاطب انتقال می دهد. نخستین آثار معروف نثر فارسی به این شیوه نگارش شده اند؛ به همین دلیل، آن را نثر دوره اول نیز می نامند. از جمله آثار معروف ادبی که از این سبک پیروی کرده اند، موارد زیر هستند:
- سفرنامه ناصر خسرو
- کیمیای سعادت
- تاریخ بیهقی
- اسرار التوحید
- تذکره الاولیا
-
ویژگی های نثر مرسل
مرسل به عنوان یکی از معروف ترین انواع سبک های نثر فارسی به شیوه ای بی آلایش و عاری از اصول خاص نوشته می شود. این نثر به هنرنمایی ها و صنایع ادبی توجهی ندارد و مشابه زبان گفتار است. در مرسل از سجع و عبارات هماهنگ استفاده نمی کنند. نثر مرسل به اسم سبک های خراسانی و بلعمی نیز معروف است؛ چراکه نویسندگان خراسانی و بلعمی اولین و برجسته ترین نویسندگان این سبک بودند.
-
مزایای نثر مرسل
مزیت های این سبک در سادگی و بی پیرایگی آن خلاصه می شود. نویسنده در این سبک می تواند به راحتی پیام های خود را ارائه دهد، بدون این که بخواهد از عبارات و کلمات پیچیده و اصطلاحات مهجور استفاده کند. بر همین اساس، افراد می توانند برای نگارش هر نوع متنی اعم از فلسفی تا اجتماعی از سبک مرسل بهره ببرند.
-
معایب نثر مرسل
نثر مرسل در مقایسه با شعر یا سایر متون ادبی، خالی از هر گونه قافیه، سجع یا تخیلات شاعرانه است. اصطلاحات به کار رفته در مرسل، ساده بوده و مفاهیم پیچیده و کلمات هماهنگ در آن وجود ندارد.
-
انواع سبک های نثر فارسی | نثر موزون
یکی از انواع سبک های نثر فارسی نوع موزون است. این سبک را به نام نثر مسجع نیز می شناسیم. منظور از سجع، عبارت های قرینه ای است که به متن حالت موزون می دهند. سجع را می توانیم مشابه قافیه شعر در نظر بگیریم که در پایان جملات یک نوشته قرار می گیرد. البته این سبک فاقد وزن است. سجع نیز شامل سه نوع متوزان، متوازی و مطرّف می باشد. مثال هایی از نثر موزون در ادبیات فارسی عبارتند از:
- آثار خواجه عبدالله انصاری مانند: مناجات نامه، طبقات الصوفیه و کنز السالکین
- تفسیر کشف الاسرار
- گلستان سعدی
این ها معروف ترین متون فارسی هستند که به سبک موزون نگارش شده اند.
-
ویژگی های نثر موزون
همانطور که از نامش پیداست در این سبک با استفاده از کلمات هم وزن در پایان جمله، جلوه ای موزون به آن می دهند. بیان نثر مسجع اغلب عاطفی است؛ زیرا با مضامین خبری تناسب ندارد. بسیاری، نثر موزون فارسی را با نثر مسجع عربی یکسان در نظر می گیرند، اما این دو نثر یکسان نیستند و با هم تمایز دارند. به عنوان مثال در نثر موزون فارسی، سجع ممکن است همیشه در پایان قرینه ها نیاید. یکی از ویژگی های برجسته این سبک از نثر فارسی، وجود سجع آغازی، میانی و متناوب می باشد.
[elementor-template id=”27647″]
-
مزایای نثر موزون
جایگاه نثر مسجع که یکی از انواع سبک های نثر فارسی است در ادبیات فارسی بسیار بالا بوده و از قرن شش به بعد، کتاب های گران قدری بر اساس این سبک تدوین شده اند. این نثر همانند شعر از موسیقی، ترفندهای زیبای ادبی، ظرایف نوشتاری و قافیه برخوردار است. هدف این سبک آفرینش زیبایی بوده و با همین دیدگاه باید آن را بررسی کرد.
-
معایب نثر موزون
لازم به ذکر است که تحقیقات جامعی در مورد نثر مسجع فارسی تا کنون انجام نشده و تنها به اشارات مختصری اکتفا شده است. بیشتر این تحلیل ها نیز چندان صحیح و جامع نیستند.
-
انواع سبک های نثر فارسی | نثر فنی
یکی از انواع سبک های نثر فارسی نوع نثر فنی است. این گزینه از انواع سبک های نثر فارسی در واقع ترکیب دو نثر مرسل و مسجع می باشد. در نثر مصنوع از انواع آرایه های ادبی نظیر: تضاد، جناس، استعاره و … استفاده زیادی می شود و به همین سبب حالت شعر دارد. معروف ترین آثاری که از این سبک پیروی کرده اند، شامل موارد زیر هستند:
- تاریخ جهانگشای جوینی
- کلیله و دمنه نصرالله منشی
- مقامات حمیدی
-
ویژگی های نثر فنی
نثر فنی، هم زمان از بی آلایشی سبک مرسل و همچنین آرایه ها، سجع و آیات نثر موزون برخوردار است. در این نوشتار، انواع اصطلاحات علمی، استعارات و تشبیه را مشاهده می کنید که به شیوه ای ظریف و ادبی به کار رفته اند. این تنوع در صنایع ادبی و کلامی باعث شده تا نثر فنی مشابه شعر به نظر برسد.
-
مزایای نثر فنی
نویسندگان به کمک این سبک از انواع سبک های نثر فارسی می توانند هنرنمایی کنند و مهارت ادبی و تسلط خود را بر ادبیات فارسی نشان دهند؛ چراکه نثر فنی، سرشار از آرایه های ادبی بوده و با شعر در هم آمیخته است. استفاده از صنایع لفظی و معنوی مانند: جناس، اطناب و تلمیح در این سبک باعث زیبایی بیشتر آن شده و هنر گوینده را نشان می دهد.
-
معایب نثر فنی
برای اتخاذ این سبک، نویسنده باید مهارت و تخیلات شعری بالایی داشته باشد و مطالب ساده خود را به شکلی پیچیده تر ارائه کند. نثر فنی به جای هدف اصلی به بیان مقاصد فرعی تر پرداخته و معانی را آزادانه به مخاطب ارائه نمی دهد. این سبک، سرشار از آرایه های ادبی است و به همین سبب، تکلف بالاتری دارد که به موجب آن معنا تحت تاثیر قرار می گیرد. در ضمن به سبب تکلف این نثر، نویسنده ناچار است که از زبان و کلمات عربی بیشتر بهره ببرد.
خوب است بدانید دوره های مختلف تاریخ ما هر کدام معرف انواع سبک های نثر فارسی هستند و بدین ترتیب هویت می یابند. به عنوان مثال: قرن سوم تا پنجم، نثر مرسل، قرن ششم، نثر فنی و قرن هفتم دوره پیدایش نثر مصنوع می باشد.
خرید کتاب از بهترین سایت
کتاب ها گنجینه های ارزشمندی هستند که دانش ما را گسترش داده و به سلامت جسم و روح کمک می کنند. ادبیات فارسی، ارتباطی قوی و تنگاتنگ با تاریخ و تحولات کشورمان دارد که از این نظر بسیار حائز اهمیت است؛ از این رو، مطالعه و خواندن نثرهای فارسی را به شما مخاطبین گرامی توصیه می کنیم.
آیا در جستجوی کتاب های خاص و کمیاب هستید؟ برای فرزندان خود که دانش آموز هستند به منابع کمک درسی نیاز دارید؟ نمی دانید کتاب های دانشجویی خود را از کجا تهیه کنید؟ ما در فروشگاه آنلاین وطن بوک، بهترین سایت خرید کتاب انواع کتاب های درسی، رمان، کمک درسی و … را برای شما عرضه کرده ایم. وطن بوک با بیش از 20 سال تجربه در حوزه توزیع و عرضه کتاب، امکان سفارش آنلاین را برای هم وطنان سراسر کشور فراهم کرده است. چنانچه برای خرید محصول مدنظرتان به راهنمایی نیاز دارید، با ما تماس بگیرید و از مشاوره رایگان و 24 ساعته برخوردار شوید.
منبع: scienceofpeople
بانک کتاب وطن بوک
سوالات متداول
- انواع سبک های نثر فارسی در کتاب ها به چه صورت است؟
می توان از جمله انواع سبک های نثر فارسی به سه نوع مرسل، موزون، فنی اشاره کرد.
- بهترین نوع از انواع سبک های نثر فارسی کدام است؟
باید گفت که هر کدام از این سه نوع سبک های نثر فارسی به نوعی متفاوت هستند و مزایا و معایب خودشان را دارند.